Jubileumsymposium en presentatie boek "Limburgse kasteellandschappen in verandering"
Het 50-jarig jubileum van onze stichting is afgesloten met een symposium in kasteel Limbricht. Onze nieuwste publicatie “Limburgse Kasteellandschappen in verandering” werd er gepresenteerd. Onder grote belangstelling van zo’n 150 aanwezigen werd het eerste exemplaar aangeboden aan de heer Theo Bovens, gouverneur van de provincie Limburg door mevr. Marleen Gresnigt-Raemaekers, voorzitter van onze stichting.
De rijk geïllustreerde publicatie geeft op toegankelijke wijze inzicht in het Limburgse cultuurlandschap waarin veel kastelen zijn gebouwd en de ingrijpende veranderingen die in de loop van de tijd hebben plaatsgevonden. De opkomst van de industrie in de negentiende en twintigste eeuw had grote invloed op de kasteellandschappen. Bij de aanleg van kolenmijnen, spoorwegen, fabrieksterreinen, kanalen en autowegen werden veel kasteelterreinen doorsneden. De kastelen zelf bleven vaak bewaard, maar het omringende grondgebied brokkelde stukje bij beetje af. Daardoor zijn de kastelen soms verworden tot eilanden ingeklemd tussen spoor- en snelwegen. Aan de hand van prachtige kaarten en foto’s worden in het boek de ontwikkelingen in het landschap getoond en wordt de eenheid tussen kasteel en omgeving weer herkenbaar.
Het boek illustreert aan de hand van een zestal sprekende voorbeelden welke impact de ingrijpende maatschappelijke ontwikkelingen op de kasteellandschappen hebben gehad. Alle casussen zijn voorzien van foto’s en kaarten. Mevrouw Katrien de Vos-Reesink, voorzitter van de werkgroep Kasteeldomeinen, tevens vicevoorzitter van de stichting, gaf aan de hand van enkele dia’s een goed beeld van de veranderingen die zich kunnen voordoen. Wat kan je nog zien van kasteellandschappen vanuit de auto of trein.
Professor Joep Leerssen (hoogleraar Europese Studies aan de UvA) gaf een boeiend en humoristisch exposé over veranderingen in menig opzicht. Kastelen en hun omgeving zijn plaatsen van herinnering en van subjectieve werkelijkheden. We zien in de loop van de tijd mengelingen van stijlen en culturele diffusie. Als voorbeeld nam hij de soms wonderlijke toepassingen van kantelen en machicolaties in binnen- en buitenland onder de loep. Die hadden oorspronkelijk een essentiële functie in tijden van oorlog, maar zijn later verworden tot romantische symbolen. Limburgse kastelen zijn meestal geen hooggelegen burchten met als oorspronkelijk hoofddoel om (privé)oorlogen te kunnen voeren. Limburgse kastelen liggen in rivierdalen en waren primair landbouwbedrijven rondom een adellijk centrum. Ze gaven enige bescherming tegen vijandelijke activiteiten. Met Walter Scott’s ‘Ivanhoe’ (1819) en ‘Floris’ (1969) nam hij de aanwezigen vervolgens mee van de tijd dat kastelen met hun overwegende landbouwfuncties nog traditioneel bij kleine dorpsgemeenschappen hoorden, naar de moderne tijd waarin kastelen meer een cultuurhistorische functie kregen. Kastelen kwamen meer buiten de dorpen te liggen, dorpen werden zelfstandiger en de steden waar de handel floreerde gingen steeds meer de dienst uitmaken. Geweld en dwang was inmiddels een monopolie van de staat geworden en kastelen hadden hun oorspronkelijke beschermende functies definitief verloren. Tenslotte pleitte prof. Leerssen ervoor dat de relatie tussen kasteel en dorp blijvend aandacht verdient, ook op Europese schaal: “het Europa van de dorpen”.
Gedeputeerde Hubert Mackus presenteerde het provinciaal beleidsperspectief erfgoedzorg, toegespitst op kastelen en landschap. De provincie heeft erfgoedzorg hoog in het vaandel staan. Hij benadrukte het belang dat de provincie hecht aan het totaal ensemble van kasteel en omgeving waarbij ook de maatschappelijke betrokkenheid een grote rol moet spelen. Daarom is het van belang dat erfgoedorganisaties zoals de Stg Limburgse Kastelen hun rol nemen. De provincie gaat in haar faciliterende rol voor goede ideeën en duurzame passende invulling. Voor deze coalitieperiode is 35 mln euro gereserveerd voor erfgoedzorg. Een aantal kastelen heeft in deze periode al ondersteuning gekregen. Binnenkort wordt de nieuwe provinciale regeling bekend gemaakt waarmee 2,8 mln besteed gaat worden. Als we naar de nieuwe politieke programma’s van provinciale partijen kijken, zal naar verwachting ook in een nieuwe coalitie behoud van cultureel erfgoed speerpunt van beleid zijn.
Marleen Gresnigt-Raemaekers, voorzitter van de stichting memoreerde hoe wij al 50 jaar in de bres staan voor Limburgse kastelen. Naast instandhouding en belangenbehartiging, ijveren we voor het verzamelen, verwerken en verspreiden van kennis over kastelen naar het grote publiek. De Stichting Limburgse Kastelen is inmiddels een betekenisvolle schakel in het netwerk van erfgoedpartijen in Limburg. Onder meer door direct bij te dragen aan de dit voorjaar opgerichte Coöperatie Erfgoed Limburg.
Na afloop van het symposium was er voor de gasten de gelegenheid om het kasteel onder deskundige leiding te bezichtigen.
Het boek is te bestellen bij onze stichting. Voor donateurs is het boek gratis verkrijgbaar. Volg deze link.
Bent u geïnteresseerd in wat er nog zichtbaar is in het landschap rond kastelen dat hoorde bij het kasteel? Ijskelders, oprijlanen, zichtlijnen. Kijk op onze website bij het abc van de kastelen, zoek 'uw' kasteel op en ga daar naar "domein".
Bent u geïnteresseerd in topografische kaarten? Kijk ook eens op www.topotijdreis.nl