Oorlog in Arcadië

De rol die Nederlandse kastelen, buitenplaatsen en landgoederen speelden tijdens de oorlog is nog zeer onderbelicht.

Bij gelegenheid van de viering van 75 jaar bevrijding, heeft de landelijke kastelendag op 1 juni 2020 het thema "Bezet & Bevrijd, kastelen en buitenplaatsen in 1940-1945" gekregen. Dat is vergezeld gegaan van vele publicaties. 
De NKS heeft er deze uitgave aan gewijd, waarin o.a. aandacht voor kasteel Hoensbroek en kasteel De Keverberg. 

Ons bestuurslid Elyze Storms-Smeets heeft een bijdrage geleverd aan een recente publicatie van 'Het Buiten, kastelen, landgoederen en hun bewoners' met als titel 'Oorlog in Arcadië'. Deze publicatie focust op kastelen in oorlogstijd 1940-45.
Na de mislukte Operation Market Garden en Slag om Arnhem (september 1944) was het voor de Geallieerden van groot belang om de Duitsers uit Noord-Limburg te verdrijven. Het Duitse leger zat verschanst in de Maaskastelen Bleijenbeek, Geijsteren, Well, Blitterswijk, Ooijen, Broekhuizen, Arcen en De Spijker. De Maas was frontlinie geworden en de oude strategische ligging van de Maaskastelen werd weer relevant.
Vanaf blz 44 schrijft de toenmalige bewoonster van Landgoed 'de Bedelaar' in Haelen, mevrouw M.E.Hooijer over haar belevenissen van de bezetting en bevrijding.
Op bladzijden 68 t/m 73 van deze publicatie is een interessant artikel over kasteel Geijsteren te lezen. 

In de vroege ochtend van 13 september 1944 overschreed de Amerikaanse 30e Infanteriedivisie de grens van Zuid-Limburg. De bevrijding van Nederlands zuidelijkste provincie vormde een onderdeel van het geallieerde plan bij Aken door de Duitse Westwall heen te breken. Al op de eerste aanvalsdag hadden de Amerikanen een negen kilometer brede strook veroverd tussen Eijsden en Noorbeek, twee gemeenten die tot op de dag van vandaag aan het bakkeleien zijn over de vraag wie zich Nederlands eerste bevrijdde gemeente mag noemen. Een bezoeker van de NIOD-Beeldbank schrijft: 'De Amerikaanse pantserwagen behoort tot het 113e squadron van de de Amerikaanse Cavalrygroup 'Red Horse'. *Om 10.00 uur in de ochtend van 12 september overschreden manschappen van het 117e Regiment van de 30e US infanteriedivisie bij Mesch de Nederlandse grens. Mesch werd het eerste Nederlandse dorp dat door de Amerikanen werd bevrijd. *Uit recent onderzoek is gebleken dat niet Noorbeek of Eijsden (deze laatste was sowieso geen kandidaat voor die 'titel', want deze gemeente was pas op 13 september vrij), maar Mheer de eerst bevrijde gemeente van Nederland was. In september verschijnt een boek waarin de bevrijding van de huidige gemeente Eijsden-Margraten tussen 12 en 14 september 1944 (begin van de bevrijding van Nederland) minitieus wordt beschreven.' - bron: NIOD

"Dan, op zekere dag hoorden we ook in Mheer het gebulder van kanonnen! Het komt steeds dichterbij: 8, 9, 10 en 11 september. Op een van deze dagen maakte ik nog gauw op een morgen de aquarel van het kasteel van Mheer met omgeving, omdat ik dacht dat dit zeker wel verwoest zou worden. Maar behalve een paar weggeslagen hoeken bleef het gespaard." -  Leo Wouters, Mheer (1904-1985) Bron: Werkgroep Bevrijding Eijsden-Margraten

Elyze Storms-Smeets heeft eerder een studie verricht naar Limburgse kastelen in oorlogstijd. Dit is de link naar haar presentatie.

voorburcht kasteel Geijsteren voor oorlogsschade (foto RCE):    voorburcht na oorlogsschade (foto RCE): 

bron NIOD: 
Bijschrift
1st Suffolk Recce Patrol (8th Bde., 3rd British, 8th Corps) enters ruins of chateau de Geijsteren. Awaiting the all clear signal of the patrol leader. The castle was held by a party of German troops who put up stiff resistance until the Typhoons dropped them over the Maas.
Een bezoeker van de Beeldbank schrijft: ''Kasteel Geijsteren werd in de nacht van 30 november op 1 december veroverd door de Suffolks. Er waren boten nodig omdat het kasteel, aan de Maas gelegen, geheel omringd was door hoog water. Het kasteel werd bezet door Fallschirmjäger, die op 30 november op het laatste nippertje per boot de Maas overstaken. De volgende dag gaf korporaal Conybeare (rechts op de foto met wapen) interviews aan journalisten (bron: persoonlijke aantekeningen in de agenda van korporaal Conybeare). De opname zal op 2 december gemaakt zijn, toen ten behoeve van journalisten de aanval nog eens dunnetjes werd overgedaan.''