Herenhuis / kasteelhoeve Eijsden - Eijsden

kasteel: (RDMZ (inkort)) Het omgrachte hoofdgebouw bestaat uit twee haakse vleugels aan een vierkant kasteelplein. De onderbouw van het kasteel en kasteelplein heeft een hellend verloop. Beneden zijn alleen hardsteenblokken van groot formaat toegepast; hogerop baksteen met hardstenen hoekblokken. Het baksteenwerk is onder het huis ter verlichting van de kelders doorbroken door rechthoekige venstertjes en hardstenen kijkspleten met in het hart ronde kanonsgaten. In de afsluitmuur van het kasteelplein, waarvan de borstwering met een hardstenen plaat is afgedekt, is aan de noordzijde een steen ingemetseld met het alliantiewapen van De Geloes & Van Dalen. De tweelaagse vleugels zijn verder opgetrokken in rode baksteen en door mergelstenen banden onderbroken. Beide vleugels zijn met een leien zadeldak overkapt. De leien liggen in Maasdekking. De vleugels eindigen elk in een één verdieping hoger paviljoen. Het paviljoen in de zuidoosthoek bevat een doorrit naar het kasteelplein. De doorrit is met een ellipsboog afgesloten en bevat een rijk gesneden dubbele deur. Boven de poort het alliantiewapen van De La Margelle & Bocholtz omlijst door cannelures, voluten, een gebogen fronton met het jaartal 1636 en met pijnappelbekroning. Onder het wapen een gedenksteen met de tekst: "ARNOLD VON LAMARGEL- LE FREYHEER ZOZ EISDEN ECT 1631 MARGARETA ANA FRANCISCA VON BOCHOLTZ DOCHTER DER FREYHEER ZOE ORY etc."

Op de zuidwestelijke buitenhoek waar de twee vleugels elkaar raken is een vierkante toren van vier bouwlagen met een kleine vierkante traptoren als uitbouw geplaatst. De paviljoens en de toren zijn apart overkapt. Toren en zuidoostelijke paviljoen zijn voorzien van rijk versierde knobbelspitsen. In de opstanden zijn vensters van verschillend formaat en indeling aangebracht. De meeste vensters en deuren worden door hardstenen banden met blokmotief omlijst. Aan de zijde van het kasteelplein bevinden zich twee ingangen. De ingang in de noordgevel is eenvoudig en heeft een stenen bordes en een bovenlicht. De andere ingang is in de westelijke gevel gesitueerd en heeft een classicistische omlijsting uit 1881-1886. Het fronton van deze omlijsting is door een familiewapen gebroken.

Het kasteel dateert uit 1636 en is in de zg, Maaslandse Renaissancestijl gebouwd. In op het kasteel aanwezige archiefstukken uit 1633 is sprake van een architect Servais Charles, die wellicht de bouwer van het kasteel is geweest. N.a.v. bouwsporen in de fundering en een brandlaag ca. 2.75 meter onder het kasteelplein bestaat het vermoeden, dat het kasteel op de plaats van een ouder gebouw is opgetroken. Onregelmatigheden in het metselwerk wijzen op gefaseerde werkzaamheden aan het kasteel tijdens de bouw.

Een verbouwing onder leiding van de Luikse architect E. Fayn in 1767 en de volgende jaren bleef uitwendig voornamelijk beperkt tot het wijzigen van de meeste vensters, waarvan de kruisen en tussendorpels werden uitgebroken en waarvan een aantal van een lagere onderdorpel werden voorzien. Andere vensters werden toen geheel vervangen door grotere met gladde hardstenen omlijstingen.

Een ingrijpende restauratie van het kasteel vond plaats in de jaren 1881-1886 onder leiding van de Luikse architect E.M. Jamar. Toen werden diverse historiserende decoratieve details aangebracht waardoor eveneens het silhouet van het kasteel werd verrijkt. Nieuw aangebracht werden onder andere de dakkapellen, enkele schoorstenen en de monumentale kroonlijsten. Veel vensters werden weer in oude toestand teruggebracht. Het zuidoostelijke paviljoen werd in 1959 weer opgebouwd en gerestaureerd, nadat het in 1952 gedeeltelijk was ingestort. In de jaren '90 enkele kruisvensters gereconstrueerd.

Inwendig zijn de meeste kelders overkluisd door gemetselde tongewelven met steekkappen bij de vensters. Onder het noordwestelijke paviljoen bevindt zich een kelder van zes traveeen met kruisribgewelven op achtkantige pijlers, onder de grote toren een cisterne, in het souterrain onder de zuidvleugel de opgehoogde en recentelijk gemoderniseerde keuken.

Achter de genoemde eenvoudige deur in de noordgevel aan het kasteelplein bevindt zich het ruime hoofdtrappenhuis met een trap in Lodewijk XVI-stijl, in 1770 vervaardigd door een zekere Leduc. In het huis zijn op de begane grond verschillende vertrekken met decoraties in rococo en Lodewijk-XVI-stijl, alsmede vertrekken met neo-renaissance afwerking. Naast het trappenhuis is een nieuwe kapel aanwezig. Op de verdieping bevinden zich een aantal neoclassicistische slaapkamers.