Kasteel Oost - Eijsden (Oost Maarland)

  • Informatie
  • Gegevens
  • Documentatie
  • Media
  • Domein
  • Wikipdia

Naam:

Oost

Adres:

Kasteellaan 1, Eijsden (Oost Maarland)

Bezoek mogelijkheden:

Nee

Omschrijving:

(RCE) Kasteel. Gebouw met 11e eeuwse woontoren als kern, een gedeelte met traptoren uit 1548 en uitbreidingen uit 1674 en XVIII B. In 1848 en 1958 zeer ingrijpend gewijzigd.

Bouwtype:

Kasteel

Huidig gebruik:

Woning en atelier

Adres:

Kasteellaan 1

Plaats:

Eijsden (Oost Maarland)

Gemeente:

Eijsden-Margraten

Rijksmonument:

15519

Omvang monument:

Kasteel

Documentatie:

  • Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Dossier Oost, Zeist, Documentatie historische buitenplaatsen.

Literatuur:

  • Caumartin, C., 'Souveniers de Promenades à Eysden (et ses environs)' in: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Duché de Limbourg, 4(1867), p. 411-420.
  • Cornips, T. et al. (red. Teun Roosenburg), Kasteel Oost en zijn kunstenaars, Venlo, Van Spijk, uitgave ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van Kasteel Oost, 1991, 155 p.
  • Crassier, Louis baron de, Dictionnaire historique du Limbourg Neerlandais, de la période féodale à nos jours, 2 delen, (opnieuw gepagineerde overdruk met index uit Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 1930-1937), Maastricht, Van Aelst, p. 93.
  • Eversen, J.M.H., 'Begrafenis van joncker Hendrik van Holzet genaamd Oost tot Liebeek en diens echtgenote Maria van Eynatten in 1557' in: De Maasgouw, 33(1911 / 12), p. 77-79.
  • Eversen, J., Inventaris der archieven van het geslacht De Geloes en aanverwante families, afkomstig van het kasteel Eijsden, Maastricht Rijksarchief Limburg, 1910-1915 (typeschrift nr. 160515), o.a. de nrs 74 en 412-415.
  • Hupperetz, W., B. Olde Meierink en R. Rommes (red.), Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800), Utrecht, Matrijs, 2006, pp. 384-386.
  • Hendriks, J.G.A. i.s.m. W. van Mulken, Gebundelde inventarissen der archieven van het kanton Eijsden 1795-1800, de gemeente Breust 1800-1828, de gemeente Eijsden 1800-1828, de gemeente Oost 1800-1828, de gemeente-ontvanger van Breust, Eijsden en Oost 1812-1828, Maastricht, Provinciale Inspectie der Archieven in Limburg, 1988, 98 p.
  • Janssen de Limpens, K.J.Th., 'Geschiedenis der heerlijkheid Oost (Met 13 bijlagen: 1357-1683)' in: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg, 100(1964), p. 85-147.
  • Janssen de Limpens, K.J.Th., Leen- en laathoven in de Maaslandse Territoria vóór 1795, (Werken uitgegeven door Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, nr. 6) Maastricht, 1974, p. 34 (nr. 112).
  • Krüll, W.J., Bibliografie van de geschiedenis van de Zuid-Limburgse kastelen en landhuizen, Heerlen, 1982, nummer 11.
  • Marres, W. en J.J.F.W. van Agt, Zuid-Limburg, uitgezonderd Maastricht, Den Haag, staatsdrukkerij, Deel V (provincie Limburg), derde stuk in De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst, 1962, p. 122-126.
  • Meijer, E., 'De maaltijden na het overlijden van de joffer en joncker van Oost in 1557 / 1558. De sociale waarde van voeding' in: Hupperetz, W. & J.M. van Winter (red.), Dagelijks leven op Limburgse kastelen (1350-1600). Voeding en voedselbereiding, Bijdragen n.a.v. een studiedag in het Limburgs Museum te Venlo 10 maart 1995, Venlo, 1995, p. 102-118.
  • Nispen tot Sevenaer, E.O.M. van, 'Het kasteel Oost te Eysden, hoe het is en hoe het was' in: De Maasgouw, 61(1941), p. 4 e.v. (Overdruk in: Eijsden, 2(1978)2, p. 17-22).
  • De Provincie Limburg (2 delen), Deel VII in Voorlopige Lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Den Haag, 1926, p. 73-74.
U kunt foto's van dit monument toevoegen op Wikimedia Commons o.v.v. rijksmonumentnr. 15519

Kasteel Oost is een van oorsprong middeleeuws kasteel in Oost-Maarland in de Nederlands-Limburgse gemeente Eijsden-Margraten. Het kasteel is een rijksmonument.

Geschiedenis

Kasteel Oost (oorspronkelijk Oys) was in oorsprong een omgrachte woontoren uit circa 1200. Vanaf 1357 was het de zetel van een heerlijkheid behorende tot het graafschap Dalhem en vallende onder de schepenbank van 's-Gravenvoeren. In 1365 werd het kasteel verwoest en weer hersteld.

In 1548 werd de woontoren uitgebreid met twee aanbouwen. In 1674 werd het kasteel verbouwd door Ulrich Anton Hoen, waaraan een wapensteen herinnert. In 1848 volgde een zeer ingrijpende verbouwing, waarbij het werd voorzien van een eenvoudig, chaletachtig zadeldak met dakoversteken, waardoor het een landhuisachtig uiterlijk kreeg. In de jaren 1950 werden enkele bouwvallig geworden vleugels afgebroken, waarna van de oorspronkelijke structuur weinig meer over was.

In 2022 kreeg eigenaar Michel Maes toestemming in het kasteel een luxehotel te vestigen met circa honderd kamers. Nog in hetzelfde jaar ging de verbouwing van start, waarbij onder andere de in de jaren 1950 gesloopte delen worden herbouwd. Ook wordt de 27 meter hoge dakruiter hersteld, waardoor het gebouw weer iets van zijn kasteelachtige uiterlijk terug krijgt. Ook bestaan er plannen om de vroegere kasteeltuin in ere te herstellen.

Bewoningsgeschiedenis

Het kasteel gaf zijn naam aan het riddergeslacht Van Oys, dat ook het Kasteel van Beusdael bezat. In 1357 verhief de hertog van Brabant hun bezittingen tot heerlijkheid. In 1373 gingen de heerlijke rechten over naar de heren van Gronsveld.

In de 15e en 16e eeuw was de heerlijkheid in bezit van de familie Van Holsit. Deze familie was afkomstig uit de Voerstreek en kwam mogelijk oorspronkelijk uit Holset. Door het huwelijk in 1425 van Dirk van Bronckhorst-Batenburg met Catharina van Gronsveld, de oudste dochter van Hendrik III van Gronsveld en Aleijda d'Oupeye, kwam het kasteel in handen van de Van Bronckhorsten. Vervolgens is de familie Van Berghe-Trips eigenaar.

In 1639 kwam het kasteel in bezit van Adriaan van Hoensbroeck uit het geslacht van de heren van Hoensbroeck. Hier werd op 28 augustus 1724 Cesar van Hoensbroeck (1724-1792), prins-bisschop van Luik, geboren.

In 1761 werd het kasteel eigendom van de graven De Geloes, heren van Eijsden. Deze familie bleef eigenaar van het kasteel, met onderbreking in de Franse Tijd, tot 1936. In dat jaar stierf de mannelijke lijn uit en huwde een dochter met graaf Marcel de Liedekerke de Pailhe.

In 1958 werd beeldend kunstenaar Teun Roosenburg de nieuwe eigenaar, na er eerst als huurder van graaf de Liedekerke gewoond te hebben. In 1971 verkocht de graaf de oorspronkelijk bij het kasteel behorende hoeve (voorheen koetshuis) aan een andere partij.

Sinds 2004 is het kasteel, met de kasteelhoeve en omliggende weilanden, eigendom van de zakenman Michel Maes, die echter sinds 2019 in het naburige kasteel De Burght in Heer woont.

Heren van Oost in Maastricht

Zoals de meeste adellijke families, bezaten de heren van Oost een refugie- of poorthuis in een nabije stad. Bij de familie Holsit was dat de Poort van Oost in Maastricht. Het gebouw aan de Kapoenstraat nrs. 3-5 bestaat nog en is sinds 1966 een rijksmonument. De familie Holsit leverde meerdere schepenen en schouten in Maastricht en omgeving. In 1575-1576 was jhr. Wynant van Oest burgemeester van Maastricht (van Luikse zijde), maar hij werd "om wettige redenen" gedurende zijn ambtstermijn vervangen. In de 17e eeuw was de Poort van Oost eigendom van de familie Van Berghe-Trips, die tot de adellijke buitenburgers van Maastricht behoorde. Het is niet duidelijk of deze familie verbonden was met Kasteel Oost.

Beschrijving

De oorspronkelijke woontoren vormt de kern van het tegenwoordige Kasteel Oost. Deze bestaat uit een kelder met daarboven drie verdiepingen. De oorspronkelijke hoogte moet minimaal twaalf meter zijn geweest. Het oudste muurwerk dat nog in een der zijgevels aanwezig is, is opgebouwd uit breuksteen en dateert vermoedelijk uit de 12e of 13e eeuw. De toren werd in 1548 uit mergelsteen opgetrokken en ingepast in een verbouwing waarbij een bakstenen aanbouw uit kolenzandsteen van gelijke grootte als de woontoren. De ingang werd hierbij verplaatst naar een nieuw gebouwde achtkantige traptoren. Deze toren is in het huidige gebouw nog steeds beeldbepalend. Het bouwjaar 1548 is zichtbaar in een gebeeldhouwde fries.

Zie ook

Naast Kasteel Oost zijn er in de gemeente Eijsden-Margraten nog vier kastelen:

  • Kasteel Eijsden
  • Kasteel van Gronsveld
  • Kasteel van Mheer
  • Kasteel van Rijckholt

In Oost-Maarland stond even ten zuiden van kasteel Oost het kasteel Cloppenburg.

Literatuur

  • Roosenburg, Teun (red.) (1991): Kasteel Oost en zijn kunstenaars (uitgave ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van Kasteel Oost). Van Spijk, Venlo
  • Weinberg, H.G. (2019): 'Oost en het geslacht Van Oys', in: Rijksarchivaris in een land zonder grenzen. Liber Amicorum mr. dr. Jacques van Rensch. Maastricht

Ga naar Wikipedia.

Kasteel Oost ligt ten noordwesten van het gelijknamige dorp aan de rand van de Maasvallei. Het huis bevindt zich op slechts 300 meter van het verdwenen huis Cloppenburg. De forse omgrachting, ooit gevoed door het beekje de Bak, is volledig verdwenen en onderdeel van het park geworden. Aan oostzijde strekt zich de voorburcht uit.

De burcht van Oost (Oest, Oys) was in de veertiende eeuw vermoedelijk het stamslot van de familie van Oost. Vanwege de slechte staat werd Oost verbouwd naar plannen van architect George van Poppel.

Het oudste deel van kasteel Oost is een forse woontoren. De toren is vermoedelijk in de dertiende eeuw, misschien zelfs nog eerder, gebouwd op een motte. De contouren van de burchtheuvel zijn op de eerste kadasterkaart nog gedeeltelijk te onderscheiden.

In de zestiende eeuw werd het gebouw uitgebreid. Door een L-vormige toevoeging aan de west- en zuidzijde kreeg het kasteel een vierkante plattegrond met een uitstulping naar het noorden, waartegen in 1548 een aparte, achthoekige traptoren van drie geledingen is gebouwd.

In de achttiende eeuw werd de oostgevel vanaf de plint onder handen genomen en geheel vervangen door een bakstenen muur met mergelstenen hoekblokken. Hierdoor verdween een belangrijk deel van de oorspronkelijke woontoren.

Het voormalige kasteeleiland kende nog een huis met trapgevel en een omstreeks 1880 gesloopte kapel. Aan de oostkant lag de voorburcht met dienstgebouwen die in het begin van de negentiende eeuw drie zijden van een binnenplaats omgaven.

Context: gelegen aan de rand van de Maasvallei aan de monding van het beekje de Bak.