Herenhuis Cartils - Wijlre

  • Informatie
  • Gegevens
  • Documentatie
  • Domein
  • Media

Naam:

Cartils

Alternatieve benaming(en):

Carthils, Cartiels

Adres:

Kapolder 10, Wijlre

Bezoek mogelijkheden:

Nee

Omschrijving:

(RCE) Mergelstenen gebouw met arkeltorentje en aan de achterzijde een ronde toren uit XVd. ingrijpend gerestaureerd 1883. Poorttorentje met pilastergeleding, koepeldak en windvaan, midden XVII.

Bouwtype:

Herenhuis

Typologie:

Moated site

Huidig gebruik:

Wonen

Adres:

Kapolder 10

Plaats:

Wijlre

Gemeente:

Gulpen-Wittem

Rijksmonument:

509966

Omvang monument:

Gehele object

Documentatie:

  • Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Dossier Cartils, Zeist, Documentatie buitenplaatsen

Literatuur:

  • Anoniem, Cartils, beheersvisie 1991-2001, Elburg, uitgave van Stichting tot Behoud van Particuliere Buitenplaatsen, 1991.
  • Belonje, J., 'Cartils en Rode Cartils' in: Liber amicorum Edm. M.A.H. Delhougne, Roermond, 1982, p 51-59.
  • Crassier, Louis baron de, Dictionnaire historique du Limbourg néerlandais de la période féodale à nos jours, Maastricht, Van Aelst, opnieuw gepagineerde overdruk uit Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 1930-1937, p. 620.
  • Flament, A.J.A., 'Het kasteel van Carthils bij Wylre' in: Buiten 13(1919), p. 117-119.
  • Hupperetz, W., B. Olde Meierink en R. Rommes (red.), Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800), Utrecht, Matrijs, 2006, pp. 467-469.
  • Janssen de Limpens, K.J.Th., Leen- en laathoven in de Maaslandse territoria vóór 1795, (Werken uitgegeven door Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, nr. 6) Maastricht, 1974, p. 195-196 (nr. 1131).
  • Jongsma, H. & A. Loosjes, Kasteelen, buitenplaatsen, tuinen en parken van Nederland, 3 delen, Amsterdam, Scheltema & Holkema, 1912-1922, deel 3, p. M2
  • Kransberg, D. en H. Mils, Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen, Haarlem, 1979, p. 213.
  • Krüll, W.J., Bibliografie van de geschiedenis van de Zuid-Limburgse kastelen en landhuizen, Heerlen, 1982, nummer 22.
  • Linssen, D., H. Rottier en H. Salden, Limburgse kastelen in vogelvlucht, z.p. (Heerlen / Genk), 1980, p. 26-27.
  • Maessen, M., 'De heerlijkheid Cartiels' in: De Maasgouw, 39(1919)12, p. 92-94.
  • Mosmans, H., 'De adelycke Sale tot Eysch' in: De Maasgouw, 44(1924), p. 33.
  • De Provincie Limburg (2 delen), Deel VII in Voorlopige Lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Den Haag, 1926, p. 556.
  • Tromp, H.M.J. & T. Henri-Buitenhuis (red.), Historische buitenplaatsen in particulier bezit, Utrecht, Het Spectrum, 1991, p. 230.
  • Tromp, H.M.J., Private Country Houses in the Netherlands, Zwolle / Zeist, Waanders / RDMZ, 1997, p. 271-272.
  • Willems, L., 'Kasteel cartiels, modern slot van middeleeuwse origine' in: Geulrand, (1993)4, p. 65-67.

Kasteel Cartils ligt aan de zuidkant van Wijlre, op de plek waar de Geul en de Gulp samenvloeien. Het wordt omringt door landerijen met hier en daar wat bebossing. Cartils was tot 1792 een vrije rijksheerlijkheid, bestaande uit het kasteel met een kasteelhoeve en een aantal vrijstaande huizen.

Cartils heeft nog steeds een woonfunctie.'

Kasteel Cartils bestaat uit een monumentaal hoofdhuis met aan de noordzijde een kasteelhoeve. De huidige hoeve moet tussen 1829 en 1843 gebouwd zijn, aangezien die op de kadastrale minuut uit 1829 nog niet voorkomt. Wat wél op de minuut terug te vinden is, is de forse gracht rond het kasteel die in 1883 werd gedempt.

De vorm van de omgrachting toont aan dat Cartils van oudsher een burcht met voorburcht moet zijn geweest. Deze opzet is herkenbaar op een tekening van het kasteel ut 1613. Te zien is een hoofdgebouw met twee zware torens en een ommuurde binnenplaats aan de voorzijde. Ten noorden ervan staan dienstgebouwen en is een poortgebouw afgebeeld. Ook aan de westzijde van het complex staat een poortgebouw.

De tuin liet Frijns in landschappelijke stijl veranderen.

In de twintigste eeuw is de kas aan de zuidzijde van het hoofdgebouw verwijderd. In de jaren tachtig vond een restauratie van het complex plaats en is de tuin weer in zijn oorspronkelijke staat hersteld.

Context:

Gelegen op de plek waar de Geul en de Gulp samenkomen.
U kunt foto's van dit monument toevoegen op Wikimedia Commons o.v.v. rijksmonumentnr. 509966