Kasteel met voorburcht en kasteelhoeve Hoensbroek - Hoensbroek

  • Informatie
  • Gegevens
  • Documentatie
  • Domein
  • Wikipdia
  • Media

Naam:

Hoensbroek

Alternatieve benaming(en):

Hoensbroeck, Ten Broeck, Gebrookhoes

Adres:

Klinkertstraat 118, Hoensbroek

Website:

http://www.kasteelhoensbroek.nl

Informatie:

Dit kasteel werd in de jaren veertig van de zeventiende eeuw vrijwel geheel nieuw gebouwd naar een ontwerp van architect Matthieu Dosin uit Visé (B.). Een middeleeuwse toren en de westvleugel werd in het plan geïntegreerd; in 1717 stortte de west-vleugel in en werd deze vervangen.

Bezoek mogelijkheden:

Zie onderstaande website.

http://www.kasteelhoensbroek.nl

Omschrijving:

(RCE) Kasteel; uitgestrekt complex, bestaande uit het woonslot -ronde toren XIV, verder 1640 e.v. en XVIIIb-, twee voorburchten, XVIIb / c. Architect waren in de 17de eeuw Mathieu Dousin sr. en jr. uit Visé. Inwendig onder andere een aantal schouwen, XVII en XVIII, en twee geschilderde plafonds.

Bouwtype:

Kasteel met voorburcht en kasteelhoeve

Typologie:

Woontoren, later uitbreiding naar polygonale burcht

Huidig gebruik:

Museum, cultureel centrum

Adres:

Klinkertstraat 118

Plaats:

Hoensbroek

Gemeente:

Hoensbroek

Rijksmonument:

21244

Omvang monument:

Woonslot en twee voorburchten.

Documentatie:

  • Anoniem, Jaarverslag Stichting exploitatie kasteel Hoensbroek, jaarrekening voor de dienst, Hoensbroek, vanaf 1979.

Literatuur:

  • Anoniem, 'Nog iets over kasteel Hoensbroek en Nijenburg' in: Buiten, 13(1919), p. 187-191.
  • Anoniem, Kasteel Hoensbroek, Hoensbroek, Cultureel Centrum Kasteel Hoensbroek, 1990, 20 p.
  • Architectenbureau Mertens, Restauratie Kasteel Hoensbroek : restauratie met raming van totale kosten, Hoensbroek, 1984, 25 p.
  • Beaujean, H.A., Geschiedenis van Hoensbroek en omgeving, Heerlen, Winants, 1949, 101 p.
  • Beaujean, H.A., 'Kasteel Hoensbroek' in: Land van Herle, 3(1953), p. 80-81.
  • Crassier, Louis baron de, Dictionnaire historique du Limbourg néerlandais de la période féodale à nos jours, Maastricht, Van Aelst, opnieuw gepagineerde overdruk uit Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 1930-1937, p. 188.
  • Damen, C., 'Een poging tot vergroting van het markizaat Hoensbroek' in: Het land van Herle, 24(1974)4, p. 101-109.
  • Fahne, A., Geschichte der Kölnischen, Jülischen und Bergischen Geslechter, Köln, 1848, p. 162.
  • Flament, A.J.A., 'Een van Limburg's merkwaardigste kastelen publiek verkocht' in: Buiten, 15(1921), p. 503.
  • Flament, A.J.A., 'Voor het behoud van Limburg's oudste kasteel (Hoensbroek)' in: Buiten, 19(1925), p. 92.
  • Goossens, W., 'De stamreeks van het geslacht van Hoensbroek' in: De Maasgouw, 42(1922), p. 21.
  • Hupperetz, W., B. Olde Meierink en R. Rommes (red.), Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800), Utrecht, Matrijs, 2006, pp. 420-425.
  • Haan, W.F.H. de, 'Het kasteel van Hoensbroek' in: Heemschut, 7(1930), p. 5 en 178, 9(1932), p. 26, 10(1933), p. 60.
  • Hurenkamp, S.A.P.F. e.a., Kasteel Hoensbroek, Hoensbroek, Kasteel Hoensbroek, 1995, 26 p.
  • Janssen de Limpens, K.J.Th., Leen- en laathoven in de Maaslandse territoria vóór 1795, (Werken uitgegeven door Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, nr. 6) Maastricht, 1974, p. 50 en 61 (nrs. 183 en 243).
  • Jongsma, H. & A. Loosjes, Kasteelen, buitenplaatsen, tuinen en parken van Nederland, 3 delen, Amsterdam, Scheltema & Holkema, 1912-1922, deel 3, p. 5.
  • Pepermans, G.M.A., 'Aan de wieg van het markizaat Hoensbroek' in: Het land van Herle, 29(1979)4, p. 98-100.
  • Klapheck, R., Die Schlossbauten zu Raesfeld und Honstorff, Düsseldorf, 1922, p. 62.
  • Klapheck, R., Die Baukunst am Niederrhein, deel I, Berlin, 1915, p. 286.
  • Kransberg, D. en H. Mils, Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen, Haarlem, 1979, p. 225-226.
  • Kroon, D.J.A. van der e.a., Feestgids bij gelegenheid van de plechtige inauguratie van 't kasteel Hoensbroek aan Christus-Koning op Zondag 25 Augustus 1929, Maastricht, Van Aelst, 1929, 311 p.
  • Krüll, W.J., Bibliografie van de geschiedenis van de Zuid-Limburgse kastelen en landhuizen, Heerlen, 1982, nummer 35.
  • Lamberts Hurrelbrinck, L.H.J., 'Het kasteel van Hoensbroeck' in: Woord en Beeld, 8(1901), p. 114-120.
  • Moes, E.W. & K. Sluyterman, Nederlandsche Kastelen en Hun Historie, 3 delen, Amsterdam, Elsevier, 1912-1913, deel III p. 79-99.
  • Marres, W. en J.J.F.W. van Agt, Zuid-Limburg, uitgezonderd Maastricht, Den Haag, staatsdrukkerij, Deel V (provincie Limburg), derde stuk in De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst, 1962, p. 271-282.
  • Mertens, P.A.M., Kasteel Hoensbroek 1927-1997: van vervallen kasteel tot dynamisch museum, Hoensbroek, uitgave museum kasteel Hoensbroek, 1997, 14 p.
  • Oort, C. van, 'Het kasteel Hoensbroek' in: Buiten, 13(1919), p. 148-152.
  • Peeters, P.A.H.M., Hoensbroek, bijdrage tot heemkennis,
  • Hoensbroek, Historische Kring 'Het Land van Herle' i.s.m. gemeente Hoensbroek, 1959, 202 p.
  • Pijls, H., 'Hoensbroek' in: Limburg's Jaarboek, 32(1926), p. 99-112.
  • Renaud, J.G.N., 'Middeleeuwse kastelen in Limburg' in: Bulletin Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond, 6de serie, 14(1961), P. 109-140.
  • Reyen, P.E. van, Middeleeuwse kastelen in Nederland, Bussum, Fibulareeks 9, uitgever C.A.J. van dishoeck, 1965.
  • Roos, C., 'Kasteel Hoensbroek in de loop der eeuwen' in: Gemeentewerken, 9(1983), p. 215.
  • Rottier, A.C.J. en J.F.M. van Rosmalen, Kunst- en antiekbeurs Kasteel Hoensbroek: van 16 tm 24 mei 1970, z.p., 1970, 50 p. (vnl ill.)
  • Salimans, J.H., Hoensbroek in oude ansichten, Zaltbommel, Europese Bibliotheek, 1972, 120 p.
  • Sassen, D., 'Limburgs kasteelen: Het slot Hoensbroek' in: De Nedermaas, 3(1925 / 26)11, p. 126-127.
  • Slanghen, E.,Het markgraafschap Hoensbroeck gevolgd door geschiedkundige aanteekeningen over het voormalige land van Valkenburg, Maastricht, Van Osch-America en Cie, 1859, 331 p.
  • Slanghen, E., 'Dat huys ende borch Ten Broek' in: De Maasgouw, 1(1879), p. 20.
  • Sniekers, Th., 'Poolse professor restaureerde plafondschilderingen in kasteel Hoensbroek' in: Het land van Herle, 40(1990)1, p. 10-12.
  • Toussaint, A.J., Limburg ons Heem, Lutterade, Fonds voor Heemkunde, 1940, 84 p.
  • Timmers, J.J.M., 'Van renaissance tot romantiek' in: Synthese, twaalf facetten van cultuur en natuur in Zuid-Limburg, p. 211-247.
  • Toussaint, A.J., 'Hoensbroek' in: Ons Heem, 8(1959)6, p. 128-130.
  • Uden, J.D.H. van, 'Het slot Hoensbroek' in: De Nedermaas, 4(1926 / 27)1, p. 5-6.
  • Venne, J.M. van de, J.Th.H. de Win en P.A.H.M. Peeters, Geschiedenis van Hoensbroek, Hoensbroek, Gemeentebestuur, 1967, 864 p.
  • Win, J.Th.H. de, 'Kasteel Hoensbroek vertelt zijn geschiedenis' in: Heerlen, mijn- en industrie stad, (1935), p. 5.
  • Win, J.Th.H. de, Gids voor Hoensbroek, Hoensbroek, 1953, p. 15 e.v.
  • Win, J.Th.H. de, Gebrookhoes te Hoensbroek (Gulden reeks van Limburgse monumenten, nr 21) Maastricht, Restauratiestichting Limburg, 1962.
  • Win, J.Th.H. de, Kasteel Hoensbroek, deel 11 serie Nederlandse Kastelen, Muiderberg, N.K.S. en A.N.W.B., 1972, 27 p.
  • Win, J.Th.H. de, Kasteel Hoensbroek, een beknopte beschrijving, bedoeld als handleiding bij de bezichtiging van het slot, Hoensbroek, Stichting Exploitatie Kasteel Hoensbroek, 1981, 16 p.


Kasteel Hoensbroek of Gebrookhoes (Kasteel Gebrook) is een van de grootste kastelen van Nederland. Het oudste gedeelte van het kasteel, met name de hoge ronde toren, dateert van rond 1360, toen Herman Hoen het verbouwde. In 1225 was er in dit moeras (of gebrook) al een voorloper, een zogeheten motte-burcht. In 1250 werd op de plaats van het huidige kasteel een versterkt huis gebouwd. Vanwege zijn voor Limburg zeer strategische ligging aan de belangrijke handelsroutes naar Maastricht, Aken en Keulen werd het kasteel in opeenvolgende fasen uitgebouwd tot de grootste burcht tussen Maas en Rijn. Het bevat 67 zalen, vertrekken en ruimtes.

Samen met het Thermenmuseum maakt het kasteel deel uit van Historisch GOUD, het erfgoedbedrijf van de gemeente Heerlen.

Stichter en bewoners

De eerste heer van Hoensbroek was ridder Herman Hoen, naamgever van het kasteel (Herhoensbroeck), van de familie Hoen van den / tzo Broeck, later Hoen van Hoensbroeck en Van Hoensbroeck, en uiteindelijk ook van de latere plaats Hoensbroek. Herman werd vanwege zijn hulp in de strijd tegen Gulik en Gelre in 1388 door hertogin Johanna van Brabant beloond met de heerlijkheid Gebrook, Gebroek, Ingenbrouck (Broek, 'moeras'), dat van het grondgebied van Heerlen werd afgescheiden.

Bijna zes eeuwen was het kasteel het stamslot van de ridders Hoen van den Broeck, de rijksbaron, en de rijksgraven en markiezen Van en tot Hoensbroeck. De familie Van Hoensbroeck verliet het kasteel eind 18e eeuw, waarmee het kasteel in verval raakte. Graaf Frans Lothar verkocht het in 1927 aan de huidige eigenaar, de stichting 'Ave Rex Christe'. Tussen 1930 en 1940 werd het grondig gerestaureerd onder architect Nic. Ramakers. Van 1951 tot 1973 heeft schrijver-dichter Bertus Aafjes in een deel van het slotgebouw gewoond. In de periode van 1986 tot 1989 heeft opnieuw een restauratie plaatsgevonden. Het kasteel wordt nu door de gemeente gehuurd en gebruikt als museum. In 2021 werd aan het museum de BankGiro Loterij Museumprijs toegekend.

Het complex

In de loop der eeuwen is het kasteel drie keer flink verbouwd en vergroot. De verschillende bouwstijlen uit de diverse eeuwen (14e, 17e en 18e) zijn duidelijk van elkaar te onderscheiden. Het complex is omgracht en heeft vier vleugels rond een rechthoekige binnenplaats. Het hoofdgebouw is over een brug bereikbaar. Het bezit twee gelijke, tamelijk gedrongen, vierkante torens met uivormige spitsen ter weerszijden van de ingang, en twee hogere en zwaardere, half-losstaande hoektorens van ongelijke vorm aan de achterzijde, met een hoge, ronde rechts en een lagere, vierkante links, beide voorzien van flinke, ranke spitsen. Het is vooral dat imposante achterfront, aan drie zijden in een breed water gelegen, dat het kasteel zijn volle allure verleent. De oppervlakte van kasteel Hoensbroek is ongeveer 50 bij 60 meter, dus 3000 m².

De voorburchten (voorhof en nederhof) zijn beide U-vormig en omsluiten twee grote binnenpleinen. Het huidige cachet van Kasteel Hoensbroek ontstond door de carrévormige bebouwing rondom het kleinere, derde binnenplein. Zij dateert hoofdzakelijk van circa 1640 tot 1660, en is uitgevoerd in Maaslandse renaissancestijl, naar ontwerpen van Matthieu Dousin uit Wezet. Deze her- en nieuwbouw geschiedde in opdracht van Adriaan baron Hoen van Hoensbroek, erfmaarschalk van het hertogdom Gelre en meestal residerend op Schloss Haag bij Geldern. Het 17e-eeuwse slotgebouw beslaat driekwart van het gehele complex. De eetzaal en enkele andere vertrekken bevatten schouwen uit circa 1650. In deze vleugel bevindt zich ook de geheime kamer, achter een boekenkast.

Van 1720 tot 1722 liet Frans Arnold Rijksgraaf van Hoensbroek een volgende ingrijpende verbouwing uitvoeren, waarbij de vernieuwde noordwestelijke vleugel tot stand kwam. De inrichting met onder meer de ridderzaal en in twee vertrekken schouwen en fraaie illusionistische plafondschilderingen uit de 18e eeuw, getuigt van Franse invloed. Zoon Lotharius Frans was de laatste heer van Hoensbroek (1759-1794) die het kasteel daadwerkelijk bewoonde, tot 1787, nog net voor de Franse Revolutie.

Onderscheidingen

  • 2021 - VriendenLoterij Museumprijs

Bronvermelding

  • Roos, C.. Het kasteel te Hoensbroek. Cultureel Centrum Kasteel Hoensbroek, Hoensbroek.
  • Vanne, van de, M., Win, de, Th. H.; Peeters, P. A. H. (1967). Geschiedenis van Hoensbroek. Gemeentebestuur van Hoensbroek, Hoensbroek.
  • Win, de, Th. H. (1976). Gebroekhoes te Hoensbroek. Restauratiestichting Limburg s.l., Hoensbroek.
  • Win, de, Th. H. (1976). Nederlandse Kastelenstichting (Hrsg.): Nederlandse Kastelen. Deel IX, "Kasteel Hoensbroek".

Zie ook

  • Van Hoensbroeck

Externe links

  • Kasteel Hoensbroek
  • Kasteel Hoensbroek, Hoensbroek, in: Stichting Limburgse Kastelen
  • Kasteel Hoensbroek, in: Nederlandse Middeleeuwse Kastelen
  • Hoensbroek Castle, in: Castles in the Netherlands

Ga naar Wikipedia.

Hoensbroek ligt ten zuiden van de kern van het gelijknamige dorp. Het kasteel werd gebouwd op de strategische plek waar vroeger de Auvermoer, de Geleenbeek en de Molenbeek samenkwamen. Het tweede deel van de naam van het slot is afgeleid van de ligging 'in gen broeck'. Andere namen waren Genbroek en Gebrookshoes. Hoensbroek ontstond in de Middeleeuwen na de ontginning van een broekbosgebied.

Kasteel Hoensbroek bestaat op dit moment behalve uit het omgrachte kasteel uit twee zeer forse u-vormige voorburchten. De omgrachte hoofdburcht bestaat uit vier vleugels om een rechthoekige binnenplaats.

Vanaf 1640 werd (…) een omvangrijke verbouwing uitgevoerd. (…) Rondom het kasteel werden een gracht, twee voorburchten en twee tuinen aangelegd, die ook weer door water werden omgeven. (…) Met de bouw van de u-vormige gebouwcomplexen van de voorhof en de haaks daarop gelegen neerhof zal spoedig daarna zijn begonnen. Ze zijn rond 1660 voltooid.

Na een periode van verval en een brand in een van de voorburchten in 1925 werd kasteel Hoensbroek in 1927 verkocht. De nieuwe eigenaar wist voldoende fondsen te werven om ingrijpende restauraties mogelijk te maken.'

Nu nog te zien:



Context:

Gelegen op de plek waar vroeger de Auvermoer, de Geleenbeek en de Molenbeek samenkwamen
U kunt foto's van dit monument toevoegen op Wikimedia Commons o.v.v. rijksmonumentnr. 21244