Herenhuis en besloten hoeve Carsfeld - Gulpen

  • Informatie
  • Gegevens
  • Documentatie
  • Domein
  • Wikipdia
  • Media

Naam:

Carsfeld

Alternatieve benaming(en):

Karsveld

Adres:

Slenakerweg 21-23a, Gulpen

Bezoek mogelijkheden:

Nee

Omschrijving:

(RCE) Restanten van de nog ten dele omgrachte 'motte', waarop een modern herenhuis staat, dat nog overblijfselen uit breuksteen, XV-XVI? bevat van het oude gebouw. In de kelder fragmenten van een gebeeldhouwde schouw, XVIIIa. Hoeve van baksteen om binnenplaats, XIXa. Sluitsteen met jaartal 1819. Gebouw van mergel met twee trapgevels, 1718, ten westen van de binnenplaats. Put naast het herenhuis.

Bouwtype:

Herenhuis en besloten hoeve

Typologie:

Mottekasteel

Huidig gebruik:

Wonen

Adres:

Slenakerweg 21-23a

Plaats:

Gulpen

Gemeente:

Gulpen-Wittem

Rijksmonument:

18838

Omvang monument:

Motte, herenhuis, hoeve, achttiende-eeuws bijgebouw en put

Literatuur:

  • Belonje, J., 'Karsfelt (kasteel onder Gulpen)' in: De Maasgouw, 58(1938), p. 40.
  • Bertrand, Cor, Gulpen in oude ansichten, Zaltbommel, Europese Bibliotheek, 1974, 38 p.
  • Crassier, Louis baron de, Dictionnaire historique du Limbourg néerlandais de la période féodale à nos jours, Maastricht, Van Aelst, opnieuw gepagineerde overdruk uit Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 1930-1937, p. 109.
  • Hupperetz, W., B. Olde Meierink en R. Rommes (red.), Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800), Utrecht, Matrijs, 2006, pp. 466-467.
  • Janssen de Limpens, K.J.Th., Leen- en laathoven in de Maaslandse Territoria vóór 1795, (Werken uitgegeven door Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, nr. 6) Maastricht, 1974, p. 37 en 39 (nrs. 124 en 132).
  • Krüll, W.J., Bibliografie van de geschiedenis van de Zuid-Limburgse kastelen en landhuizen, Heerlen, 1982, nummer 18.
  • Marres, W. en J.J.F.W. van Agt, Zuid-Limburg, uitgezonderd Maastricht, Den Haag, staatsdrukkerij, Deel V (provincie Limburg), derde stuk in De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst, 1962, p. 212-213.
  • Smeets, M.K.J., Inventaris van het gemeentearchief van Gulpen, Maastricht, Inspectie der Gemeente- en Waterschapsarchieven in Limburg, 19
  • Vrijdag, E., 'De steen van Carsveldt (Gulpen)' in: De Maasgouw, 58(1938), p. 67 en (1939), p. 60.
  • Ubaghs, G.C., 'Geschiedkundig overzigt van Gulpen en deszelfs onderhoorige plaatsen' in: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Duché de Limbourg, 2(1865), p. 281.
  • Willems, L., 'Karsveld was nooit de zetel van een machtige familie' in: Geulrand, 1993 nr. 41, p. 56-58.

Kasteel Karsveld lag ten zuiden van Gulpen aan de Slenakerweg in de buurtschap Waterop in de Nederlands-Limburgse gemeente Gulpen-Wittem. Het kasteel stond aan het beekje de Gulp in het Gulpdal. De kasteelresten met modern herenhuis in neorenaissancestijl en de nabijgelegen vierkantshoeve zijn rijksmonument.

Ongeveer 100 meter ten noordoosten van het monument staat niet ver van de Gulp een Mariakapelletje.

Beschrijving

Op een nog gedeeltelijk met een gracht omgeven middeleeuwse motte staat een herenhuis dat omstreeks 1931 werd gebouwd met trapgevels en een zadeldak. In het gebouw bevinden zich restanten uit de 15e en 16e eeuw, bestaande uit hergebruikte breuksteen van het in 1795 afgebrande kasteel. De fundamenten zijn restanten van een 12e-eeuwse burcht. In de kelder bevinden zich delen van een gebeeldhouwde schouw uit omstreeks 1725. De hoeve 'Karsveld', met een sluitsteen die het jaar 1819 vermeldt, hoorde bij het kasteel.

Geschiedenis en bewoners

In 1146 werd in een akte van het Maastrichtse kapittel van Sint-Servaas ene Hezelo van Kinzweiler als eerste bewoner genoemd bij een schenking van een grootleen predium te Beutenaken, het huidige Karsveld.

De naam van het kasteel is afgeleid van de bewoners in de 14e eeuw, een lid van de Akense schepenbank genaamd Lewe van Carsvoirt, die het in bruikleen had van het Sint-Servaaskapittel. Dit kapittel had het kasteel als geschenk ontvangen van de Duitse keizer Conrad. Aan het einde van de 13e eeuw werd de familie van Carsvoirt opgevolgd door de familie Van den Hove die het kasteeltje drie eeuwen lang bewoonde, waarbij het van vader op zoon overging. Het begon met jonker Andries van de Hove in 1407, die de eerste bewoner was en eindigde met Herman van den Hove, wiens dochter huwde met Frans Dammarier, toentertijd burgemeester van Maastricht. In 1710 werd het kasteel door het Sint-Servaaskapittel, dat nog steeds eigenaar was, verkocht aan Willem Scherbach uit Maastricht, die het weer doorverkocht aan graaf Joseph van Goltstein. Nadat het kasteel in korte tijd nog enkele malen van eigenaar wisselde, kwam het rond 1850 in bezit van de familie Lenaerts, die het tot 1960 bewoonde.

Het kasteel werd zowel in 1795 als in 1931 door brand verwoest maar beide keren herbouwd en ingericht naar de toen geldende maatstaven. Anno 2024 is er een advocatenkantoor in gevestigd. De boerderij is een veehouderij annex vakantieverblijf.

Externe links

  • Karsveld bij Rijckheyt, centrum voor regionale geschiedenis
  • Karsveld op website 'Kastelen in Nederland'
  • Informatie over de status als rijksmonument

Ga naar Wikipedia.

Het huis Carsfeld is gelegen in de buurtschap Houbestraat of Waterop ten zuiden van Gulpen. Het huidige op een motte gelegen herenhuisin neorenaissancestijl dateert uit omstreeks 1900, met oudere delen in de kelder. Het huis staat op de oostelijke oever van de Gulp. Tot in de negentiende eeuw was er een brug over de Gulp en was het huis vanaf de weg aan de oostzijde van het Gulpdal te bereiken.

Jacob Lodewijk Cavelier liet in 1834 een nieuw herenhuis en pachthoeve bouwen, nadat de hofstede aan het einde van de achttiende eeuw was afgebrand. Van het oude kasteel was omstreeks 1865 niet meer over dan wat e lokale bevolking een 'gevangenhuis' noemde.

De oorspronkelijke vorm van het kasteel was vermoedelijk een toren. Op de kadastrale minuut wordt deze motte met een doorsnede van ongeveer 40 à 50 meter nog weergegeven. De motte had aan drie zijden grachten. Aan de westzijde bood de Gulp bescherming, die de indruk makkt hier rechtgetrokken te zijn. Op de motte stond volgens de kadastrale minuut nog een klein rechthoekig huis met de nok haaks op de Gulp.

Het huis bezit aan de oostzijde een ingangsrisaliet. De tuin rond het huis werd in 2003 opnieuw aangelegd, waarbij een grafsteen uit circa 1600 is opgenomen in een door beukenhagen en leilinden gevormde 'tuinkamer' omringd met taxusobelisken.

De bebouwing op de motte zal toegankelijk zijn geweest vanaf de oostzijde, waar de besloten hoeve Carsfeld is gelegen. Deze hoeve is in 1795 en in 1931 deels door brand verwoest. Aan de westzijde is de bebouwing rond de binnenplaats onderbroken: dit is waarschijnlijk de plaats waar de brug naar de hoofdburcht moet worden gezocht. Aan de zuidzijde is het woongedeelte onder een mansardedak uit 1819 gesitueerd.'

Context:

Gelegen op een motte op de oostelijke oever van de Gulp.
U kunt foto's van dit monument toevoegen op Wikimedia Commons o.v.v. rijksmonumentnr. 18838