Herenhuis; buitenplaats Vaelsbroek - Vaals

  • Informatie
  • Gegevens
  • Documentatie
  • Domein
  • Media

Naam:

Vaelsbroek

Alternatieve benaming(en):

Vaalsbroek, Vaalsbrouck, Vaelsbruch, Vaalsbruch, Broich

Adres:

Vaalsbroek 5, Vaals

Bezoek mogelijkheden:

Als gast van het hotel

Omschrijving:

(RCE) Huis Vaalsbroek, in 1761 door Joseph Moretti gebouwd voor J.A. von Clermont. Hoofdgebouw met twee verdiepingen en een schilddak en twee lagere voorvleugels die een voorplein flankeren, dat door een hek met hoekposten van Naamse steen is afgesloten. Voor de hoofdingang een bordes met tweezijdige trapopgangen. Boven de ingang een smeedijzeren balkon. Omblokte vensters. Torentje op het midden van het dak. Losstaande vakwerkschuur.

Bouwtype:

Herenhuis; buitenplaats

Typologie:

Rechthoekige burcht

Huidig gebruik:

Conferentiecentrum

Adres:

Vaalsbroek 5

Plaats:

Vaals

Gemeente:

Vaals

Rijksmonument:

509879

Omvang monument:

Hoofdgebouw met voorvleugels en vakwerkschuur

Documentatie:

  • Kasteel Vaalsbroek Vaals: verslag van de restauratie van 1974 tot 1980, Hoensbroek, Architektengroep Mertens, 1980, 23 p.
  • Otter, J., Restauratie van de wandbespanning kasteel Vaalsbroek, ongepubliceerd rapport 1980, aanwezig bij RDMZ.
  • Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Dossier Vaelsbroek, Zeist, Documentatie historische buitenplaatsen.
  • Win, J.Th.H. de, Inventaris van de archieven der gemeente Vaals, Maastricht, Inspectie der Gemeente- en Waterschapsarchieven in Limburg, 1940, 375 p.

Literatuur:

  • Anoniem, 'Restauratie-nieuws' in: Nieuws-bulletin van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond (KNOB), 1953 p. 4 en 100, 1955, p. 52.
  • Agt, J.J.F.W. van et al., Vaals, Wittem en Slenaken, Den Haag, Staatsuitgeverij, deel VII in De Nederlandse monumenten van geschiedenis en kunst. De provincie Limburg, Zuid-Limburg uitgezonderd Maastricht, 2e afl., 1983, p. 131-144
  • Bertrand, Cor, Vaals in oude ansichten, Zaltbommel, Europese Bibliotheek, 1975.
  • Brun, Sante, Spero invidiam Vaals, Vaals, uitgave van het gemeentebestuur Vaals, 1979, 24 p.
  • Buchkremer, J. Die Architekten Johann Joseph Couven und Jakob Couven, Aachen, 1985, Overdruk uit Zeitschrift des Aachener Geschichtsverein 17(1895).
  • Crassier, Louis baron de, Dictionnaire historique du Limbourg néerlandais de la période féodale à nos jours, Maastricht, Van Aelst, opnieuw gepagineerde overdruk uit Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 1930-1937, p. 536.
  • Freiin von Coels, L., 'Die Schöffen des Königlichen Stuhles von Aachen', in: Zeitschrift des Aachener Geschichtsverein, 50(1928), p. 408.
  • W. G(oossens)., 'Aanteekeningen over het Malensbosch te Vaals' in: De Maasgouw, 51(1931), p. 49.
  • Hupperetz, W., B. Olde Meierink en R. Rommes (red.), Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800), Utrecht, Matrijs, 2006, pp. 462-464.
  • Heyderhoff, J., 'Die Hausgeister von Pempelfort' in: Goethe und das Rheinland. Zeitschrift des Rhein. Vereins für Denkmalpflege und Heimatschutz, 25(1932), p. 216.
  • J.Cr., 'De grondheerlijkheid en het huis Vaalsbroek' in: Steenkool, (1947), p. 252, 279, 326, 359.
  • Janssen de Limpens, K.J.Th., Leen- en laathoven in de Maaslandse Territoria vóór 1795, (Werken uitgegeven door Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, nr. 6) Maastricht, 1974, p. 47 (nr. 170).
  • Jongmans, H. en H. Loontjes, Vaalsbroek, gestencild overzicht van de geschiedenis voor het beambtenfonds van de Staatsmijnen, z.p., 1975
  • Kreutzer, M.A.H.F., Hotel & Kasteel Vaalsbroek: 'to move or not to move', Breda, Afstudeerstageverslag, sector TVT, Hospitality Management Nationale Hogeschool voor Toerisme en Verkeer, 1997, 35 p.
  • Krüll, W.J., Bibliografie van de geschiedenis van de Zuid-Limburgse kastelen en landhuizen, Heerlen, 1982, nummer 84.
  • Liese, J. Das Klassische Aachen, I, Johann Arnold von Clermont (1728-1795), sein geschlecht und sein schaffen im 'Vaalser Paradies'. Aachener Beiträge zur Heimatforschung 17, Aachen, 1936.
  • Loontjes, H.A. en H.W.K. Jongmans, 'Het Malensbos en het Holsetterbos onder Vaals' in: De Maasgouw, 105(1986), p. 153-173.
  • Mertens, P.A.M. en H.J. Hamers, 'Kasteel Vaalsbroek is na zes jaar restaureren nu conferentieoord' in: Bouw, 1(1981), p. 21-25.
  • Oppenhoff, J., 'Vaalsbruch und der Malensbruch, zur Geschichte einer alten Waldgenossenschaft' in: Zeitschrift des Aachener Geschichtsverein, 56(1935), p. 34 e.v.
  • De Provincie Limburg (2 delen), Deel VII in Voorlopige Lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Den Haag, 1926, p. 485.
  • Quix, Chr., Beiträge zu einer Beschreibung des Kreises Eupen, Aachen, 1837, p. 152.
  • Ruigt, A.J.G., 'Het huis Vaalsbroek' in: Limburgs Landschap, 1981, nr 33, p. 24-27 en 1982, nr. 34, p. 22-24.
  • Ruigt, A.J.G. en H. Salden, Mededeling in: Kastelen in Limburg / Kastelendag, 1988, Venlo / Arcen.
  • Schweizer, W.F., Vaals, een textielcentrum van Europese betekenis; Textielhistorische Bijdragen 4, 1963, p. 52-66.
  • Vaals, gemeente Vaals (uitbreiding), toelichting op het besluit tot uitbreiding van het beschermde dorpsgezicht Vaals, Zeist, Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 1987, 12 p.
  • Win, J.Th.H. de, De geschiedenis van Vaals, Vaals, Gemeente Vaals, 1941, 109 p.
  • Anoniem, 'Restauratie-nieuws' in: Nieuws-bulletin van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond (KNOB), 1953 p. 4 en 100, 1955, p. 52.
  • Agt, J.J.F.W. van et al., Vaals, Wittem en Slenaken, Den Haag, Staatsuitgeverij, deel VII in De Nederlandse monumenten van geschiedenis en kunst. De provincie Limburg, Zuid-Limburg uitgezonderd Maastricht, 2e afl., 1983, p. 131-144
  • Bertrand, Cor, Vaals in oude ansichten, Zaltbommel, Europese Bibliotheek, 1975.
  • Brun, Sante, Spero invidiam Vaals, Vaals, uitgave van het gemeentebestuur Vaals, 1979, 24 p.
  • Buchkremer, J. Die Architekten Johann Joseph Couven und Jakob Couven, Aachen, 1985, Overdruk uit Zeitschrift des Aachener Geschichtsverein 17(1895).
  • Crassier, Louis baron de, Dictionnaire historique du Limbourg néerlandais de la période féodale à nos jours, Maastricht, Van Aelst, opnieuw gepagineerde overdruk uit Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 1930-1937, p. 536.
  • Freiin von Coels, L., 'Die Schöffen des Königlichen Stuhles von Aachen', in: Zeitschrift des Aachener Geschichtsverein, 50(1928), p. 408.
  • W. G(oossens)., 'Aanteekeningen over het Malensbosch te Vaals' in: De Maasgouw, 51(1931), p. 49.
  • Hupperetz, W., B. Olde Meierink en R. Rommes (red.), Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800), Utrecht, Matrijs, 2006, pp. 462-464.
  • Heyderhoff, J., 'Die Hausgeister von Pempelfort' in: Goethe und das Rheinland. Zeitschrift des Rhein. Vereins für Denkmalpflege und Heimatschutz, 25(1932), p. 216.
  • J.Cr., 'De grondheerlijkheid en het huis Vaalsbroek' in: Steenkool, (1947), p. 252, 279, 326, 359.
  • Janssen de Limpens, K.J.Th., Leen- en laathoven in de Maaslandse Territoria vóór 1795, (Werken uitgegeven door Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, nr. 6) Maastricht, 1974, p. 47 (nr. 170).
  • Jongmans, H. en H. Loontjes, Vaalsbroek, gestencild overzicht van de geschiedenis voor het beambtenfonds van de Staatsmijnen, z.p., 1975
  • Kreutzer, M.A.H.F., Hotel & Kasteel Vaalsbroek: 'to move or not to move', Breda, Afstudeerstageverslag, sector TVT, Hospitality Management Nationale Hogeschool voor Toerisme en Verkeer, 1997, 35 p.
  • Krüll, W.J., Bibliografie van de geschiedenis van de Zuid-Limburgse kastelen en landhuizen, Heerlen, 1982, nummer 84.
  • Liese, J. Das Klassische Aachen, I, Johann Arnold von Clermont (1728-1795), sein geschlecht und sein schaffen im 'Vaalser Paradies'. Aachener Beiträge zur Heimatforschung 17, Aachen, 1936.
  • Loontjes, H.A. en H.W.K. Jongmans, 'Het Malensbos en het Holsetterbos onder Vaals' in: De Maasgouw, 105(1986), p. 153-173.
  • Mertens, P.A.M. en H.J. Hamers, 'Kasteel Vaalsbroek is na zes jaar restaureren nu conferentieoord' in: Bouw, 1(1981), p. 21-25.
  • Oppenhoff, J., 'Vaalsbruch und der Malensbruch, zur Geschichte einer alten Waldgenossenschaft' in: Zeitschrift des Aachener Geschichtsverein, 56(1935), p. 34 e.v.
  • De Provincie Limburg (2 delen), Deel VII in Voorlopige Lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Den Haag, 1926, p. 485.
  • Quix, Chr., Beiträge zu einer Beschreibung des Kreises Eupen, Aachen, 1837, p. 152.
  • Ruigt, A.J.G., 'Het huis Vaalsbroek' in: Limburgs Landschap, 1981, nr 33, p. 24-27 en 1982, nr. 34, p. 22-24.
  • Ruigt, A.J.G. en H. Salden, Mededeling in: Kastelen in Limburg / Kastelendag, 1988, Venlo / Arcen.
  • Schweizer, W.F., Vaals, een textielcentrum van Europese betekenis; Textielhistorische Bijdragen 4, 1963, p. 52-66.
  • Vaals, gemeente Vaals (uitbreiding), toelichting op het besluit tot uitbreiding van het beschermde dorpsgezicht Vaals, Zeist, Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 1987, 12 p.
  • Win, J.Th.H. de, De geschiedenis van Vaals, Vaals, Gemeente Vaals, 1941, 109 p.

Vaalsbroek, ligt ten zuidwesten van Vaals bij de buurtschap Raeren, aan de voet van de Eschberg. Het is ontstaan van de in 1479 genoemde 'hoff zo Broiche'. De ligging van de huidige buitenplaats en het kasteel op de helling van een heuvel lijkt niet te rijmen met de naam Vaalsbroek, die een situering in een laaggelegen moerassig gebied suggereert. Voor de huidige plaats van het landhuis is waarschijnlijk de ligging van de van het reliëf afhankelijke watermolen bepalend geweest.

Door de ligging op de helling is een achtste deel van het onderhuis in de heuvel ingegraven en geeft de bel-etage aan de achterzijde direct toegang tot het park.

Het huidige landhuis werd kort na 1733 gebouwd, mogelijk na het ontwerp van Laurenz Mefferdatis. Dit was ter vervanging van een kasteel, waarvan het grootste deel van het overwelfde laatmiddeleeuwse onderhuis waarschijnlijk nog resteert.

In 1761 liet Johann Arnold von Clermont het landhuis ingrijpend verbouwen naar plannen van Joseph Moretti.

De oorspronkelijke geometrische, terrasvormige tuinaanleg (…) werd voor 1799 in vroege landschapsstijl getransformeerd, mogelijk eveneens naar een ontwerp van Moretti. Hierbij bleef de centrale zichtlaan die zich achter het landhuis voortzet, bewaard. Op een van de heuveltoppen is een door Moretti in 1788 ontworpen mausoleum gebouwd voor de familie Von Clermont, een vierkant paviljoen met fronton in Lodewij XVI-stijl.

Ter linkerzijde van het huis wordt het water van de Zieversbeek opgestuwd in een zeer grote molenvijver. De zich aan de uitstroom bevindende Vaalsbroekermolen werd gebouwd in 1765 en dreef met waterkracht de eveneens in 1765 door Johann Arnold von Clermont gestichte spinnerij aan. Deze spinnerij is een voortzetting van een korenmolen die in 1542 werd genoemd en op dezelfde plaats zal hebben gestaan. In 1860 werd de watermolen, die inmiddels weer in een korenmolen was veranderd, vergroot en voorzien van een stoommachine, waaraan de vierkante schoorsteen nog herinnert. De watermolen is tot circa 1960 in bedrijf geweest en kreeg in 1990 een horecafunctie.

Nu nog te zien:



Context:

Gelegen aan de voet van de Eschberg, op de plaats waar drie beken samenkomen.
U kunt foto's van dit monument toevoegen op Wikimedia Commons o.v.v. rijksmonumentnr. 509879